سید محمد طباطبایی، مرضیه پور امامی، کریم افتخاری،
دوره ۲، شماره ۱ - ( ۳-۱۴۰۱ )
چکیده
ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺳﻴﺎی ﻣﺮﻛﺰی و ﻗﻔﻘﺎز ﻛﻪ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻛﺸﻮرﻫﺎی ازﺑﻜﺴﺘﺎن، ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎن، ﻗﺰاﻗﺴﺘﺎن، ﻗﺮﻳﺰﺳﺘﺎن و ﺗﺮﻛﻤﻨﺴﺘﺎن در آﺳﻴﺎی ﻣﺮﻛﺰی ، و ﺳﻪ ﻛﺸﻮر ارﻣﻨﺴﺘﺎن، ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن در ﻗﻔﻘﺎز ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮﺧﻮرداری از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژی و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎص، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭼﻬﺎر راه ارﺗﺒﺎﻃﻰ ﺷﺮق و ﻏﺮب و ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب اﻫﻤﻴﺖ وﻳﮋهای در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ ﻗﺪرتﻫﺎی ﺑﺰرگ دارد. ﭘﺲ از ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﺷﻮروی و وﺿﻌﻴﺖ ﺧﻼ ﻗﺪرﺗﻰ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ، اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻰ ﺟﻬﺎن ﺟﻮﻻﻧﮕﺎه ﻗﺪرت ﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﻓﺮاﻣﻨﻄﻘﻪای ﺷﺪ. ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﻴﻦ اﻣﺮﻳﻜﺎ و روﺳﻴﻪ را ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ. ﻛﺸﻮر اوﻟﻰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﮋﻣﻮن ﺟﻬﺎن و دوﻣﻰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻴﺮاث دار ﺷﻮروی ﺳﺎﺑﻖ ﻫﺮ ﻛﺪام دارای ﻣﻨﺎﻓﻌﻰ ﻣﻰ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻀﺎد اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﺑﺤﺮانﻫﺎﻳﻰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﻼش ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ رﻗﺎﺑﺖ آﻣﺮﻳﻜﺎ و روﺳﻴﻪ ﺑﺮ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻰ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد. ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﻰ و ﻣﻜﺎﻧﻰ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺑﻪ آن ﻣﻰﭘﺮدازد ﺑﻌﺪ از ﻳﺎزده ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ در آﺳﻴﺎی ﻣﺮﻛﺰی و ﻗﻔﻘﺎز ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻰ ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻜﻰ ﺳﻌﻰ در ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در اﻳﻦ ﭘﮋﻫﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ. ژﺋﻮﭘﻠﻴﺘﻴﻚ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﺳﺎز ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺤﻞ رﻗﺎﺑﺖ ﻗﺪرتﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و در راس آﻧﻬﺎ آﻣﺮﻳﻜﺎ و روﺳﻴﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻰﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺤﺮان ﻫﺎی در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻳﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﭘﺎره ای ﻣﻮارد ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺑﺤﺮانﻫﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻧﺎاﻣﻨﻰ را در آﺳﻴﺎی ﻣﺮﻛﺰی و ﻗﻔﻘﺎز ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ.
